Kim bu Şeyh Said?

Şeyh Said, 1865 yılında Elazığ'da dünyaya gelmiş Kürt kökenli şeriat yanlısı Nakşibendi şeyhidir.
Dindar bir soyun evladı olarak dünyaya gelmiştir. İki eşi ve bir çocuğu vardır.

1-) Olayların başlangıcı

İşin temelinde Vahdettin, Kürt Teali Cemiyeti ve İngiltere yatar.
Türkiye'nin Musul sorununda İngiltere'ye yaşattığı haklı diplomatik zorluklar İngiltere'yi böyle bir ali cengiz oyununa itti.

1923 yılı sonrası Mustafa Kemal Paşa hükümetinin inkılapları bazı kesimlerce " din elden gidiyor " şeklinde yorumlandı. Bu durum, mecliste Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının kurulmasına önayak olmuştu.

Şeyh Said ve adamlarının Diyarbakır'ın Dicle ilçesinde arama yapan bir Jandarma müfrezesiyle çatışmaya girmesi olayların fitili oldu.

Genç vilayetine bağlı (genç, il adıdır) Darahini ilçesini basıp valiyi esir alan Şeyh Said, halka din için savaşma konusunda çağrılarda bulundu.
İsyan başlangıçta "islam şeriatının tesisi" diye başlasa da zamanla " kürt istiklali " amacına dönmüştür.

Üç adet aşiretin desteğini aldıktan sonra Diyarbakır'a yöneldi, üç ilçede kontrolü sağladı. Ayaklanmanın başka bir kolu Varto ilçesi üzerinden Muş iline karşı harekete geçti. Bu safhada halktan toplanan destekle bu isyan kolu mağlup edildi ve geri çekilmek zorunda bırakıldı.

Mart ayının başında (isyan şubatta başlamıştır) Şeyh Said, komuta ettiği 10.000 civarı adamını toparlayıp Diyarbakır'ı kuşattı. Bir gece bir grup şehir sakininin yardımıyla şehre girebilse de garnizon kuvvetleri tarafından fark edildi ve ağır bir çatışma neticesinde geri çekilmesi sağlandı. Bunun ardından Şeyh Said kuşatmayı kaldırdı.

2-) İsyanın Gelişimi

Olayların başlangıcında Mustafa Kemal Paşa işin ehemmiyetini kavrayarak İsmet İnönü (Paşa) 'yı çağırdı. Ali Fethi Okyar'ın olayı isyan olarak tanımlamaması ve sıkıyönetimle bastırılabileceğini düşünmesi sonucunda Mustafa Kemal Paşa tarafından Ali Fethi Okyar'ın istifası istendi.

Başbakanlık koltuğuna İsmet İnönü getirildi. Yeni bir hükümet İsmet Paşa tarafından çevik bir şekilde kuruldu ve olaylar durum değerlendirmesine alındı.

• Takrir-i Sükun kanunu çıkarıldı, hükümete geniş yetkiler verildi.
• Ankara ve Diyarbakır'da İstiklal Mahkemeleri kurulması kararlaştırıldı.

İsyanla mücadele için askeri sevkiyat ve hazırlık yapıldı. Sevkiyatlar yeterli boyuta ulaştıktan sonra toplam yaklaşık 50,000 Türk askeri ile bastırma harekatı başlatıldı.

Bastırma harekatı sonucunda ayaklananların çoğunu yerle bir edildi. İran'a geçmeye hazırlanan ayaklanma öncüleri Boğlan'da yakalandı. Şeyh Sait ise Yüce Türk Ordusu tarafından Elazığ'da ele geçirildi ve devlet otoritesinin kucağına bırakıldı.

3-) İDAM

Şeyh Said ve adamlarının yargılanması daha başlamadan Diyarbakır'da idam için tören hazırlıkları başladı. Kalas, ip, darağacı vs. tedarik edildi.

Şeyh Said ve 47 adamının yargılanması sona erdi.

Mahkeme kişiler için beklenen hükmü verdi: İdam

3.1-) İDAM MERASİMİ

Şeyh Said ve 47 adamı Diyarbakır'a getirildikten sonra izleyicilerin de bulunduğu bir tören saat gece yarısı sularında başladı.
47 vatan haini asıldıktan sonra sıra Şeyh Sait'e geldi.
Şeyh Sait, eğilip bükülmeden dik bir şekilde idam sehpasına çıktı.

Mustafa Kemal Paşa'nın kuruluşta öncülük ettiği Modern Türkiye'nin devlet otoritesini sarsmaya çalışmış bir gerici daha otoritenin idam ipinde boynu kırılarak dünyadan göçtü.

SOURCE/KAYNAKÇA

TarihiOlaylar
Wikipedia