Perły modernistycznej Łodzi #2 - Bauhaus, Gotham i bawełna

Poznaliście już historię najstarszego osiedla bloków w Polsce, teraz powiem Wam co nieco o modernistycznych obiektach przemysłowych - wszakże z przemysłu Łódź słynęła (i do pewnego stopnia nadal słynie). Jednak nie będzie tutaj neogotyckich fabryk z pięknymi wieżami wodnymi, bo skupię się na obiektach o bardziej nietypowej i rzadkiej (jak na Łódź) modernistycznej architekturze przemysłowej.

Zacznę od chyba najbardziej znanego przykładu, czyli dawnej elektrowni, znanej dzisiaj publiczności jako EC-1. Pierwsza elektrownia łódzka, położona przy ulicy Tuwima (w sąsiedztwie dworca Łódź Fabryczna), uruchomiona została w 1907 roku. Niedługo potem piękny, secesyjny budynek przestał wystarczać i w 1929 roku elektrownię rozbudowano w modernistycznym stylu. Efekt jest zachwycający! Monumentalne budynki z czerwonej cegły wzbogacone są o zewnętrzne elementy konstrukcyjne w kolorze niebieskim. Wyraźne podziały pionowe nadają dosyć przysadzistym bryłom smukłości, a dach zwieńczają stalowe kominy.

Elektrownia działała nieprzerwanie aż do 2001 roku. Mało by brakowało, by podzieliła smutny los niektórych innych łódzkich fabryk i skończyła jako kupa gruzu. Na szczęście, znalazło się kilku wizjonerów, którzy zechcieli uratować ten wspaniały zabytek. Po wielu perypetiach politycznych i finansowych remont się zakończył, a od niedawna w odrestaurowanych wnętrzach mieści się Centrum Nauki i Techniki. Sama elektrownia stała się jednym z łódzkich landmarków, a oprócz tego jest jednym z najważniejszych elementów Nowego Centrum Łodzi, które właśnie powstaje wokół EC1 i dworca. Warto odwiedzić! Moje zdjęcia poniżej niestety są jeszcze z okresu budowy.

Kilka ujęć z zewnątrz

A tak EC1 prezentuje się od wewnątrz!

Kolejnym ciekawym przykładem przemysłowego modernizmu jest fabryka wyrobów bawełnianych Nauma Etingona przy Targowej, zaledwie kilkaset metrów na południe od EC1. Zbudowana pod koniec lat 1920, w swojej architekturze nawiązuje do stylu Bauhausu i architektury funkcjonalistycznej. W jej bryle dominują dwie klatki schodowe na flankach wysunięte do przodu w porównaniu do reszty elewacji, gdzie dominują olbrzymie prostokątne okna, podzielone szprosami.

Dzięki tym olbrzymim oknom wnętrze pozostaje dosyć jasne, pomimo względnie dużej szerokości każdego z pięter.

Od podwórka zachowały się monumentalne zewnętrzne klatki schodowe, tak bardzo charakterystyczne dla łódzkich obiektów przemysłowych.

Fabryka prezentuje się równie okazale nocą! Niegdyś odbywał się tutaj Łódź Design Festival, dzisiaj przestrzeń jest wykorzystywana jako powierzchnia biurowa.

Wybór fabryk, który tutaj przedstawiłem jest dość wąski, gdyż wybrałem tylko te czysto modernistyczne. Jest ich dużo mniej niż innych z prostego względu - okres międzywojenny był dla Łodzi okresem względnej stagnacji w porównaniu do burzliwych i dynamicznych czasów przed 1914. Sporo jest przykładów architektury przejściowej - moim ulubionym przykładem jest fabryka Adolfa Daubego przy ulicy Wólczańskiej. Wzniesiona w 1910 roku, łączy cechy modernizmu i historyzmu, a nawet elementy secesyjne.

fot. Mosaicon

Jej wieloboczne przypory prowadzące przez całą wysokość budynku oraz podkreślająca wejście arkada w skrajnej części przywodzą na myśl architekturę neogotycką i neoromańską, natomiast pokaźne okna i czytelna struktura konstrukcyjna pokazują widoczny wpływ modernizmu. Obły gzyms koronujący świadczy o wpływie secesji, silnie obecnej w mieście Łodzi.

Dzisiaj, podobnie jak fabryka Etingona, pełni funkcję biurową, po starannym i nienagannym remoncie. Podobnie jak dwa obiekty powyżej, jest pod ochroną konserwatorską w wojewódzkim rejestrze zabytków. Jest to jeden z moich ulubionych obiektów fabrycznych w Łodzi, który z powodzeniem mógłby zostać przeniesiony żywcem z Gotham City