Zagadki chemiczne // Poczta imion

in #polish6 years ago (edited)

Jest to nazwa rubryki dawnej gazety, informującej Czytelników o pochodzeniu i znaczeniu imion. Zgodnie z dawnymi wierzeniami, nadanie dziecku imienia wyposaża go na drogę życia w cechy, które imię to wyraża np. Klara - jasna, czysta. Z „imionami” czyli nazwami pierwiastków było inaczej: nazwę otrzymywały, albo od jakiejś wyraźnej cechy, albo od miejsca, w jakim zostały wykryte. Niejedna nazwa trudna jest już dziś do rozszyfrowania – do tego stopnia zmieniła się nasza wiedza o pierwiastku, który ją nosi. Poza tym są to głównie nazwy zaczerpnięte z raczej nieznanych nam języków: greckiego, perskiego, arabskiego czy łaciny. Warto wiedzieć, skąd wzięły się nazwy pierwiastków, rzuca to bowiem światło na ich własności i historię. Zwyczajem Czytelników podpisujących się inicjałami, pierwiastki podały swoje symbole chemiczne:

Cl, Zr, Rh, Ta, Ar, V

Zagadki:

  1. Nazwa pochodzi od greckiego słowa leniwy.
  2. Nazwa też pochodzi z języka greckiego i znaczy tyle, co żółtozielony, zielonawy.
  3. Skandynawska bogini miłości, patronka stałości uczuć, użyczyła tu swojego imienia.
  4. Tym razem nazwa ma źródłosłów perski, pochodzi od słowa złocisty.
  5. Nazwa pochodzi od greckiego słowa róża.
  6. Jest to imię mitycznego greckiego herosa (bohatera), który naraził się bogom olimpijskim i został przez nich dotkliwie ukarany.

Odpowiedzi:

Ad.1

Argon - Ar (łac. argon); bezbarwny, bezwonny gaz szlachetny. Ta właśnie szlachetność, czyli niereaktywność chemiczna sprawiła, że otrzymał imię od greckiego słowa argós -- leniwy, nieczynny

Rys. 1 Argon świecący w silnym polu elektrycznym; mały kawałek szybko topniejącego kryształku argonu

1.jpg

Ad. 2

Chlor - Cl (łac. chlorum); żółtozielony gaz o ostrym, duszącym zapachu. Początkowo naukowcy nie umieli stwierdzić czy chlor jest związkiem czy może pierwiastkiem. Nadano mu imię żółtozielony, zielonawy -- po grecku chlorós.

Rys. 2 Gazowy chlor; kryształki chlorku miedzi(II).

2.jpg

Ad. 3

Wanad - V (łac. vanadium); twardy i kowalny metal o stalowoszarej barwie. Jego odkrywca wykorzystał imię skandynawskiej bogini Vanadis. Szwedzki chemik nawiązywał do pięknych, wielokolorowych związków, które wanad tworzy.

Rys. 3 Metaliczny wanad(V); nietypowe tworzenie się wodorotlenku wanadu; wanadynit

3.jpg

Ad. 4

Cyrkon - Zr (łac. zirconium); twardy, srebrzysty metal o stalowoszarym połyku. Nic z właściwości tego pierwiastka nie wskazuje na jakikolwiek związek z jego nazwą, która pochodzi z języka perskiego i znaczy złocisty. Może dlatego, że nazwę "pożyczył" od minerału cyrkonu, który jest jego związkiem. Minerał cyrkonu może mieć barwy: żółtą i pomarańczową, a poddany prażeniu staje się bezbarwny, przezroczysty, i odbija światło jak prawdziwy diament. To właśnie podobieństwo do diamentu sprawiło, że różni oszuści sprzedawali odpowiednio preparowane kryształy cyrkonu jako prawdziwe diamenty.

Rys. 4 Kawałek metalicznego cyrkonu; żółty dwutlenek cyrkonu; syntetycznie wyprodukowana odmiana sześcienna cyrkonu

4.jpg

Ad. 5

Rod - Rh (łac. rhodium); metal szlachetny, kruchy i twardy. Jego odkrywca, nazwał go tak, ze względu na różową barwę jednego z jego związków, rhódon bowiem to po grecku róża.

Rys. 5 Rod w postaci proszku i ściśniętych brył; dimer chlorku rodu

5.jpg

Ad. 6

Tal - Ta (łac. tantalum); srebrnoszary, twardy metal, odporny na działanie czynników chemicznych. Nosi imię znanego z mitologii greckiej Tantala; sprzeniewierzył się on bogom olimpijskim i poniósł karę, dziś już przysłowiową: męki Tantala, który umiera z pragnienia, choć stoi po szyje zanurzony w wodzie i cierpi głód, choć tuż nad nim zwisają owoce. Otóż otrzymany przez szwedzkiego chemika (który również był uczniem wspomnianego wcześniej Berzeliusa) - w przeciwieństwie do tlenków innych metali - nie rozpuszczał się w żadnym innym kwasie z wyjątkiem kwasu fluorowodorowego. Podobnie jak mityczny Tantal nie może zaspokoić pragnienia, tak tlenek tantalu nie jest w stanie nigdy należycie "nasycić się" kwasem. Stąd rzekomo wzięła się nazwa tego pierwiastka.

Rys. 6 Tantal - jest najrzadszym stabilnym pierwiastkiem we wszechświecie, Ziemia ma jego duże zasoby w postaci TaC;węglik tantalu; duża bryła tantalu

6.jpg


Inne/ Others: Proszę o szklankę wody!; Metale II

Źródła/ Sources:
Rys 1 by:Deglr6328; by:Hi-Res Images of Chemical Elements
Rys. 2 by:Greenhorn1; by:Choba Poncho
Rys. 3 by:Wanadynit; by:Maxim Bilovitskiy; by: Hi-Res Images of Chemical Elements
Rys. 4 by:Hi-Res Images of Chemical Elements; by:BastienM; by:MAURO CATEB
Rys. 5 by: Purpy Pupple; by:GOKLuLe 盧樂(Lu, Le);
Rys. 6 by:Jurii; by:Sa123; by:Hi-Res Images of Chemical Elements

Zaczerpnięte z 500 zagadek chemicznych Marta Jurowska-Wernerowa, Warszawa 1980