ADHD - Zaburzenie czy może lenistwo ?

W dobie smartfonów, tabletów i komputerów dzieciaki nie wiedzą, co to wyobraźnia. Większość z nich ma wszystko podawane na tacy. Dziś poruszę temat bardzo trudny w diagnostyce czystej postaci, bo kiedy stwierdzić, czy dziecko ma faktyczne problemy ze skupieniem uwagi, a kiedy mówimy o zaniedbaniu w wychowaniu i upośledzeniu społeczno-kulturowym?

ADHD, czyli nadpobudliwość psychoruchowa

Jest to zespół cech zachowania, który dotyczy czynności psychicznych i motorycznych występujących w postaci :

• wzmożonego pobudzenia ruchowego i niepokoju ruchowego, czyli: nieustanne kręcenie się, wiercenie, zmiany pozycji ciała, ciągłe manipulowanie dłońmi oraz zwracanie uwagi na własną osobę poprzez skubanie garderoby, obgryzanie paznokci czy też ciągłe poprawianie włosów.
• Nadmierna reaktywność emocjonalna – znaczy to tyle, że dziecko jest pobudzone, płaczliwe, drażliwe, niespokojne. Często dochodzi u niego do agresji oraz spazmatycznej lękliwości wobec ludzi. Działania dziecka są niekontrolowane albo bardzo słabo kontrolowane, dziecko wykazuje niechęć i apatię, zniechęca się bardzo szybko, jest mało odporne na niepowodzenia oraz cechuje się niedojrzałością emocjonalną.

Specyficzne zaburzenia funkcji poznawczych

Wszystkie nowe bodźce docierające ze świata zwracają uwagę dziecka. Występują: słaba koncentracja, mała wytrwałość i nadmierna przerzutność, a także szybka męczliwość (zwłaszcza przy czytaniu i pisaniu) oraz wahania mobilizacji psychicznej. Nie występuje selektywna uwaga. Konsekwencją tych zaburzeń jest roztrzepanie dziecka oraz chaotyczność i słaba organizacja pracy, działań i myśli. Wszystko to, pomimo dobrej sprawności intelektualnej, może mieć silny wpływ na osłabienie wyników w nauce.
Zespół tych cech wpływa na diagnostykę. Warto jednak się zastanowić, dlaczego występuje ADHD? Czy na pewno jest to zespół cech indywidualnych, czy też może jest to, jako zaburzenie cywilizacyjne, wymysł XXI w., by wytłumaczyć brak czasu rodziców dla dzieci, zaniedbania wychowawcze, czy też wpisać jednostki ponadprzeciętnie intelektualne w schemat łatwiejszy dla psychologów, rodziców lub pedagogów.

ADHD objawy :

Dzieci	Dorośli
Nadruchliwość - kto z nas nie słyszał, że jest wiercipiętką, znajdzidziurą i nicponiem? To definiuje dzieciństwo, dzięki temu dziecko może się rozwijać, poznawać świat	Zmienna aktywność – tak naprawdę nie można cały czas być aktywnym. Trzeba kiedyś spać, jeść, doceniać świat.
Agresja, impulsywność – nieprzepracowane emocje i zachowania prowadzą do, niestety, ale głębokich, zaburzeń świadomości dziecka. Jeżeli rodzic nie poświęca uwagi dziecku, nie rozmawia o rzeczach trudnych, czasami bardzo trudnych, dziecko staje się małym terrorystą.	Łatwość nudzenia się – to, oprócz ADHD, może oznaczać np. początek depresji, czy też nerwicy.
Niska tolerancja frustracji – dziecko powiela wzorce. Jeżeli rodzic denerwuje się, bo po raz dwudziesty coś mu nie wychodzi, dziecko widząc, że tak można, kopiuje to zachowanie.	Niecierpliwość, niepokój, nerwowość – w dzieciństwie nie nauczono nas radzić sobie z problemami i emocjami, przez co mamy z tym problem później w dorosłym życiu. To też nie może świadczyć jednoznacznie o ADHD.
Nieuwaga i łatwość rozpraszania się – często jest tak, że nawet my, dorośli, mamy problem ze skupieniem. Dlaczego? Odbieramy dużo bodźców zewnętrznych, z tą różnicą, że my, dorośli, umiemy te bodźce selekcjonować – a dziecko już niekoniecznie, co powoduje frustracje oraz zniecierpliwienie.

WHO (Międzynarodowa Organizacja Zdrowia) definiuje nadpobudliwość ruchową jako grupę zaburzeń charakteryzujących się :

• wczesnym początkiem objawów (pedagodzy dostrzegają zaburzenie już w pierwszych 5 latach życia!! – co dla wielu z nas, terapeutów zajęciowych, terapeutów behawioralnych czy też si jest tak naprawdę śmieszne, bo ciężko mówić o nadpobudliwości u szczęśliwego dziecka)
• brakiem wytrwałości w realizacji zadań – ile jest takich dzieci, że biegają, rzucają zabawki, bo się znudziły, budują dom, udają księżniczkę, grają w klasy, czy gotują na niby?
• wymaganiem zaangażowania poznawczego – a które dziecko go nie wymaga?
• tendencją do przechodzenia z czynności w czynność, bez kończenia którejkolwiek z nich – tu się bawią, tam oglądają bajkę, a za chwilę będą śpiewać.
• słabą kontrolą nadmiernej aktywności – ciężko mówić u dzieci o nadmiernej aktywności. Myślę, że trzeba się martwić wtedy, gdy dziecko nie jest aktywne, a nie kiedy jest tzw. żywym srebrem.

Przyczyny

Jak nie wiadomo, gdzie szukać przyczyn, to szuka się ich w głowie – w przypadku osób z klinicznie stwierdzonym ADHD przypuszcza się, iż doszło do uszkodzenia mózgu na skutek działania patologicznych czynników. Często mówi się też o zaburzeniu dojrzewania struktur układu nerwowego, co prowadzi do patologii na poziomie zmian strukturalno-biochemicznych. Skutkiem jest zaburzenie specyficznych procesów poznawczych i kontroli zachowań.
U osób z ADHD zaburzona jest gospodarka hormonalna pomiędzy dopaminą a noradrenaliną.
Kolejnym z czynników sprawczych mogą być predyspozycje dziedziczne – jak na razie są to spekulacje i domysły.

Naukowcy nadal spierają się, czy ADHD jest konsekwencją błędów wychowawczych, czy może wypadkową różnych czynników wpływających na rozwój układu nerwowego, urazów mechanicznych, chorób zakaźnych czy też poważnych chorób. Wszyscy chcą wpisać ADHD w kanon zaburzeń rozwojowych lub całościowych, często nie biorąc pod uwagę wychowania dzieci. Gdzie dziecko nie ma jasnych norm i zasad, tam staje się, hmm, niepełnosprawne społecznie.

Rozpoznanie

Symptomy ADHD podzielono na dwie kategorie. Pierwsza z nich to zaburzenie koncentracji i uwagi, drugą jest nadpobudliwość ruchowa. W zależności od występowania jednego lub obu symptomów definiuje się trzy typy ADHD:

• Typ z przewagą nadpobudliwości – gdy dziecko jest żywym srebrem, interesuje się wszystkim, ma problem z koncentracją uwagi – ale nadrabia efektywnym i kreatywnym działaniem. Dziecko takie jest cały czas w ruchu, wiecznie coś musi robić, biegać, znajdować, pytać, dowiadywać się. Jeżeli dziecko jest hiperaktywne, z biegiem czasu może przejawiać tendencje antyspołeczne, mieć problem z relacjami w społeczeństwie i się wycofywać.
• Typ z przewagą zaburzeń uwagi i koncentracji – głównym problemem jest brak kontroli uwagi i skupienia, przepływu myśli. Takie dzieci łatwo rozkojarzają się, potrzebują przerw w przyswajaniu wiedzy, a ich zachowanie sprawia, że są odbierane jako leniwe i niechętne do pracy. Dzieci te mają tendencje do zapominania o obowiązkach, bujają w obłokach. Dzieci te nie są postrzegane jako ADHD ze względu na ich spokojną naturę. Mogą sprawiać wrażenie oderwanych od rzeczywistości i sennych, przez co nie dostrzegają ich rówieśnicy i zawsze pozostają na uboczu.
• Typ mieszany – u dziecka występują zarówno nasilone objawy nadreaktywności ruchowej jak i zagubienie osobowościowe. Nie umie ono odnaleźć się w grupie, zaplanować sobie pracy, nie jest w stanie wykonywać skomplikowanych zadań ani dzielić uwagi na dwie lub trzy czynności.

Kryteriami dodatkowymi w diagnostyce ADHD są:

• objawy występują nie później, niż do 7 roku życia
• pojawiają się w więcej niż jednej sytuacji
• powodują faktyczne kliniczne upośledzenie w funkcjonowaniu społecznym
• dziecko nie spełnia innych kryteriów
• objaw musi utrzymywać się dłużej, niż 6 miesięcy, w stopniu utrudniającym adaptację, bądź w stopniu niewspółmiernym do jego rozwoju

Zasady pracy z osobą nadpobudliwą:

• konsekwencja
• wyznaczanie niezbyt odległych terminów realizacji planu
• systematyczność
• stała kontrola
• odpowiednie reakcje na zachowanie; wyznaczanie poprawnych norm (zasada 6XS : szybko, skutecznie, sprawiedliwie, słusznie, sympatycznie, słownie)

Się rozpisałam, opowiedziałam, co wiedziałam, a teraz czekam na wasze refleksje. Czy naprawdę ADHD jest chorobą cywilizacyjną, czy może powinniśmy zwrócić więcej uwagi na nasze pociechy?