Yaşayan Bir Fosil ● Ginkgo biloba (Mabet Ağacı)

Permiyen çağından yani 270 milyon yıl öncesinden günümüze kadar varlığını sürdürmüş tek bitki türü olan, hiçbir yakın türü veya benzeri bulunmayan, tamamen kendine özgü yapısıyla dikkat çeken ve o zamanlarda dinozorlarla yan yana yaşadığı varsayılan muhteşem güzellikte ve kutsal Ginkgo biloba’dan bahsetmek istiyorum. 17. yüzyılda bu bitki türü ile Japon tapınaklarında karşılaşmış ilk Avrupalı olan Alman botanikçi Engelbert Kaempfer, ismi önceleri Japonca telaffuzuna göre Ginkyo şeklinde kayıtlara geçirmiştir. Daha sonraları ise Ginkgo şeklinde literatüre geçmiştir. Çince anlamı ise gümüş ve kayısı olan iki kelimeden (銀杏 yín xìng) gelir. Ülkemizde ise çok fazla görülüp bilinmemesine rağmen kaynaklarda Gümüş Kayısı, Fil Kulağı, Kız Saçı, Çin Yelpaze Çamı gibi isimlerle de anılmaktadır.

Ginkgo’nun milyonlarca yıl öncesinden kalan fosilleri ile günümüzdeki Ginkgolar arasında kolaylıkla bağ kurulabiliyor. Orta Jurassik ve Krestase çağlarında Ginkgo türleri çeşitlenmiş ve kıtalar boyunca yaygınlık göstermişler ancak sonraları nadir bir tür haline gelerek Paleosen çağının sonuna gelindiğinde Ginkgo fosilleri, merkezi Çin'de küçük bir bölge hariç dünyanın her yerinde ortadan kaybolmuşlardır. Çin’in Zhejiang eyaletindeki Tian Mu Shan milli parkında birkaç küçük alanda yabani olarak yaşamını sürdürür.

Ginkgo Çin'de uzun zamandır yetiştirilmekte olup, bazı tapınaklara dikilmiş olan ginkgoların 1500 yaşını geçkin oldukları düşünülmektedir. Budizm ve Konfiçyüs öğretileri açısından da sembolik önem taşımaları sebebi ile Çin'in dışında Japonya ve Kore'de de geniş ölçekte ginkgo dikilmiştir.

Çin‘de, Gu Guanyin adlı Budist tapınağının bahçesinde bulunan 1400 yıllık ağaç ise zamanında İmparator Li Shimin için dikilmiş olup her sene onbinlerce ziyaretçi alır.

5-10 santimetre arasında değişen yelpaze şeklindeki yaprakları estetik şekli ve altın sarısı rengi ile büyüleyicidir. 20-35 metre boylarında gelişim gösteren ve yaprak döken açık tohumlu ağaçlardır. Derin kök yapıları sayesinde rüzgar kar gibi zorlu iklim ve hava koşullarına dayanıklıdırlar. Olağanüstü derecede dirençli yapıları sayesinde gövdelerini zararlılara ve hastalıklara karşı çok iyi korurlar ve böylelikle 2500 yıla kadar varabilen uzun ömürleri olur.

Ginkgo tohumları meyvenin etini ve kabuğunu çıkardıktan ve pişirildikten sonra yenebilmektedir. Ginkgo meyvesi içindeki çekirdekler Asya ülkelerinde beğenilmektedir ve geleneksel bir Çin düğün yemeğinin ana malzemelerinden biri olarak kullanılır. Genelde kalabalık bir topluluk için hazırlanmış bir yemeğe sadece birkaç tohum atılmaktadır. Gingko meyvesi yan ürün olarak hidrojen siyanid salgıladığından yemeklerde fazla miktarlarda kullanılması zehirlenmelere yol açabilir.

Japonlar ise Ginkgoyu bazı yemeklerinde kullanırlar ve pişmiş tohumları diğer yemeklerin yanında çerez olarak servis ederler.
Bazı kişiler Ginkgo’nun meyvelerinin içerdiği kimyasal maddelere karşı hassasiyet gösterebileceği için çıplak elle temas etmemek gerekir. Deri üzerinde leke veya kabarcıklara sebep olabilirler.
Bu yüzden de bazı bölgelerde, ve özellikle ABD'de dikilmiş ginkgoların tohumları aşılanmıştır.

Günümüzde kentsel ortama özellikle hava kirliliğine en dayanıklı ağaçlardan biri olması, başka ağaçların yaşayamayacağı şartlarda dahi büyüyebilmesi ve büyüleyici güzellikteki mevsimsel değişiklikleri ise onu şehir parklarında ve alle yani cadde boylarında tercih edilen bir ağaç haline getirmiştir.

Ginkgoların dayanıklılık derecesinin en uç örneği Hiroşima'da görülmüştür. Atom bombasının patladığı noktaya 1-2 kilometre mesafede yer alan dört ginkgo ağacı, bu alanda patlamadan sağ çıkan ve yaşamını bugün de sürdüren tek canlı varlıklardır.
Konu ile ilgili detaylı bir yazı için buraya bakabilirsiniz; https://kwanten.home.xs4all.nl/hiroshima.htm

Şifa Özellikleri

Ginkgo yapraklarının özü eczacılıkta giderek daha yaygın şekilde kullanılmaktadır. Bazı bilimsel araştırmalara göre antioksidan özelliğinin yanı sıra özellikle Alzaimer (hafıza kaybı, unutkanlık) rahatsızlıklarında, hafıza güçlendirmede, baş dönmesini önlemede gingko özünün yararları bulunduğuna işaret etmekte olup, olası diğer faydalarına ilişkin çalışmalar sürmektedir.
Fareler üzerinde yapılan yeni bir araştırma cep telefonlarının beyine yaymış olduğu dalgalara karşı Ginkgo biloba'nın faydası olduğu deneyler sonucu ortaya çıkmıştır.

Ginkgo biloba yapraklarından üretilen kapsül veya tabletler faydaları açısından günlük takviye ya da ek gıda olarak kullanılmaktadır. Ancak bitkisel içeriklerin yan etkileri veya yanlış kullanım sonucu zararları olmuyor değil, o yüzden kullanmadan önce doktorunuza danışmayı unutmayın.